Bu chòir don Riaghaltas “fiosrachadh bunaiteach mu sgrùdadh” airson clàran euslainteach air liostaichean-feitheimh NHS a nochdadh

09.05.2013

Bu chòir do Riaghaltas na h-Alba am fiosrachadh bunaiteach mu sgrùdadh a dh’fheumas a h-uile bòrd-slàinte aig Seirbheis Nàiseanta na Slàinte cur ann an clàran euslainteach a nochdadh, tha aithisg phàrlamaideach bho Thaigh an Ròid a chaidh fhoillseachadh an-diugh ag ràdh.

Tha am moladh ag amas air diofar ann an obair-sgrùdaidh a thoirt air falbh gus a dhèanamh cinnteach:

• gun nochd clàran nan euslainteach uile na dh’fhiosraicheas euslaintich fa leth; agus
• gun toir bùird-shlàinte àireamhan a leigeas dèanadas fhaicinn a rèir amasan Riaghaltas na h-Alba mu uairean-feitheimh. 

Tha am moladh bho Chomataidh Sgrùdadh Poblach air thighinn an dèidh aithisg Sgrùdadh Alba air Rianachd air euslaintich air liostaichean-feitheimh Seirbheis Nàiseanta na Slàinte, aig an robh e mar amas an robh an làimhseachadh a rinn NHS Lodainn air liostaichean-feitheimh ann an 2011, le bhith a’ clàradh euslainteach a bhith ‘a dhìth gu sòisealta’ gus amasan mu uairean-feitheimh a thoirt a-mach, na thachartas fa leth no na chomharrachadh air duilgheadasan nas fharsainge air feadh NHS.

Anns na toraidhean aice a chaidh fhoillseachadh an-diugh, bha Comataidh Sgrùdadh Poblach:

• toilichte toirt fa-near nach d’fhuair Àrd-neach-sgrùdaidh na h-Alba fianais sam bith de làimhseachadh farsaing air liostaichean-feitheimh agus, san fharsaingeachd, gun robh NHS a’ toirt a-mach amasan mu uairean-feitheimh;
• den bheachd, ri linn cion fiosrachaidh mu chleachdadh chòdan, nach gabhadh co-dhùnadh daingeann a ghabhail mun ìre dhan deach còdan a chur gu feum mar thoradh air bruthadh air comas ann an NHS;
• a’ moladh gum bu chòir do Riaghaltas na h-Alba am fiosrachadh bunaiteach mu ‘sgrùdadh’ a dh’fheumas siostaman IT aig a h-uile bòrd-slàinte a bhith comasach air cleachdadh a nochdadh gus daingneachadh a thoirt air còdan mu bhith a dhìth gu sòisealta; 
• ag aontachadh gu bheil feum air barrachd sgrùdaidh air ‘slighe an sgrùdaidh’ air còdan mu bhith a dhìth gu sòisealta agus tha i air iarraidh air Àrd-neach-sgrùdaidh na h-Alba sealladh neo-eisimeileach a thoirt mun adhartas a rinn an Riaghaltas is bùird-shlàinte ro dheireadh 2013.

Thuirt Neach-gairm Chomataidh Sgrùdadh Poblach, Iain Gray BPA:

“Tha a’ Chomataidh den bheachd gum bu chòir gum biodh fiosrachadh gu leòr aig na bùird-shlàinte gus a leigeil fhaicinn gu bheil còdan gan cleachdadh air adhbharan iomchaidh.  Ri linn cion an fhiosrachaidh ann an slighe an sgrùdaidh mu chleachdadh chòdan, cha tèid aig a’ Chomataidh air co-dhùnaidhean daingeann a ghabhail mun ìre dhan deach còdan a chleachdadh mar thoradh air bruthadh air comas ann an NHS, no mun ìre dhan toireadh amasan mu uairean-feitheimh buaidh air cleachdadh nan còdan.

“Tha seo a’ sònrachadh cho cudromach agus a the e dèanamh cinnteach gum bi cothrom air fiosrachadh cruinn san ùine air thoiseach gus suidheachadh nam bòrd-slàinte agus an Riaghaltais a dhearbhadh ach, nas cudromaiche fhathast, dèanamh cinnteach gun nochd e na dh’fhiosraicheas euslaintich air feadh NHS.”

Thuirt Mgr. Gray san dealachadh:

“Leis cho cudromach agus a tha rianachd èifeachdach air euslaintich a tha air liostaichean-feitheimh, tha a’ Chomataidh den bheachd gu bheil feum air barrachd sgrùdaidh air a’ cheist seo bho Sgrùdadh Alba mun adhartas gus feabhas a thoirt air slighe-sgrùdaidh an fhiosrachaidh air cleachdadh chòdan mu chòdan cion-cothruim.

“Dh’iarr a’ Chomataidh aithisg air a h-ùrachadh air an Àrd-neach-sgrùdaidh ro dheireadh 2013, gus sealladh neo-eisimeileach fhaighinn air an adhartas a rinn an Riaghaltas agus na bùird-shlàinte.”

Cùl-fhiosrachadh

Tharraing an t-Àrd-neach-sgrùdaidh aire air pàtran ann an cleachdadh nan còdan mu chion-cothruim às an do dh’èirich àrdachadh air cleachdadh nan còdan bho 2008 gu 30% san Ògmhios 2011, a thuit gu mòr an uair sin mun àm a thàinig fiosrachadh am fianais mu làimhseachadh nan còdan ann an NHS Lodainn. 

Thug Riaghaltas na h-Alba agus bùird aig NHS caochladh mhìneachaidhean don Chomataidh airson a’ chlaonaidh seo, cuid dhiubh ris nach do dh’aontaich Àrd-neach-sgrùdaidh na h-Alba. Thàinig a’ Chomataidh chun a’ cho-dhùnaidh gu bheil an claonadh seo gun a bhith air a mhìneachadh fhathast.

Rinn a’ Chomataidh sgaradh eadar cleachdadh nan còdan mu chion-cothruim sòisealta a dh’aon ghnothach agus suidheachaidhean nuair a chaidh na còdan a chleachdadh gu mì-iomchaidh.  Tha a’ Chomataidh mothachail air a’ ghnìomh dhaingeann a chaidh a ghabhail mar fhreagairt air droch chleachdadh seo nan còdan a dh’aon ghnothach aig NHS Lodainn agus tha i an dòchas gu bheil seo air casg èifeachdach a chruthachadh.

Chaidh còdan cion-cothruim a thoirt a-steach le Riaghaltas na h-Alba mar chuid de phoileasaidh nan Dòighean Ùra airson rianachd air euslaintich air liostaichean-feitheimh ann an 2008.  Thàinig seo an àite siostaim far am faodadh euslaintich air nach robh cothrom airson coinneimh no làimhseachaidh air adhbharan-leigheis no adhbharan sòisealta am barantas aca mun uair-fheitheimh as fhaide a chall.

Chaidh còdan mu chion-cothruim sòisealta a dhealbhadh gus a bhith air an cleachdadh nuair nach tèid aig euslaintich air coinneamhan a fhrithealadh.  Cuideachd, thathar air an cleachdadh gus roghainn aig euslaintich a nochdadh, nuair a chuireas euslaintich romhpa feitheamh nas fhaide airson choinneamhan eile leis an neach-leigheis no an taigh-eiridinn as fheàrr leotha.  Thug NHS Lodainn droch fheum à còdan cion-cothruim shòisealta gus dèanadas a làimhseachadh an aghaidh amasan mu uairean-feitheimh aig euslaintich.