23.05.2017
Tha am Foghlam Pearsanta agus Sòisealta a gheibh
òigridh na h-Alba air a sholarachadh ann an dòigh neo-chunbhalach is uireasach ann
an cuid de sgoiltean na h-Alba, a rèir an deilbh a thathar a’ nochdadh le Comataidh Foghlam is Sgilean ann am Pàrlamaid na
h-Alba.
Tha an co-dhùnadh seo a’
leantainn air rannsachadh goirid le Comataidh Foghlam is Sgilean ann am Pàrlamaid na
h-Alba a bha a’ toirt sùil air ciamar, agus dè, a bu chòir a bhith air a theagasg
mar phàirt de PSE.
Chuala a’ Chomataidh gu
bheil dìth cunbhalachd ann a thaobh na thathar a’ teagasg air feadh na h-Alba, leis
a’ bhuil gu bheil òigridh a’ faighinn teagasg ann an dòigh neo-chunbhalach air
cuspairean leithid feise agus dàimhean, tuigsinn agus gabhail ri daoine a tha
diofraichte, agus mothachadh air slàinte inntinn.
Tha a’ Chomataidh a-nis
a’ gairm airson lèirmheas air mar a thathar a’ lìbhrigeadh PSE air feadh nan
sgoiltean uile an Alba.
Thuirt Neach-gairm na
Comataidh Seumas Ó Dornáin BPA:
“Ged a chuala a’
Chomataidh mu dheidhinn eisimpleirean sàr-mhath is nua-thionnsgach de mar a
theagaisgear PSE, tha e soilleir nach eil e na phrìomhachas ann an cuid a
dh’àitichean, a dh’aindheoin ’s gu bheil PSE na phrìomh phàirt de Churraicealam
airson Sàr-mhathais.
“Fhuair a’ Chomataidh
beachdan bho cheudan de thidsearan, pàrantan agus daoine òga, le stòiridhean
pearsanta drùidhteach nam measg. Chuala a’ Chomataidh cunntasan iomagaineach
nach robh sgoiltean a’ dèiligeadh ri cuspairean cudromach, leithid dè tha ann
an aonta feise agus cùisean LGBTI. Gu sìmplidh, chan eil seo math gu leòr.
“Chan e ‘nì math a bhith
agad’ a tha ann an cuspair seo. ’Se pàirt chudromach den t-siostam foghlaim a
th’ ann, agus faodaidh e àrainneachd in-ghabhaltach a bhrosnachadh, far am faod
clann agus òigearan uile ionnsachadh air mar a bheir iad meas dhaibh fhèin agus
do chàch.
“Tha e a-nis mar
phrìomhachas gum bi lèirmheas ann air mar a thathar a’ lìbhrigeadh PSE anns na
sgoiltean againn, agus tha sinn ag iarraidh air Riaghaltas na h-Alba seo a chur
air bhonn cho luath ’s a ghabhas. Faodaidh sgoiltean agus ùghdarrasan ionadail
nithean a dhèanamh an-dràsta, ge-tà, air chor ’s gun dèanar cinnteach gu bheil
clann a’ faighinn feabhas bho PSE, leithid le bhith ag obair le daoine òga gus
stuth a cho-dhealbhadh agus le bhith a’ conaltradh riutha anns a’ phròiseas
oideachaidh.”
Gus taic a thoirt don
rannsachadh aca, dh’fhaighnich a’ Chomataidh de sgoilearan agus tidsearan bho
air feadh na dùthcha dè na cuspairean a bu chòir a bhith air an teagasg mar
phàirt de PSE. Is iad na prìomh chuspairean air an do chuireadh cuideam:
- foghlam air feise agus dàimhean;
- in-ghabhalachd;
- slàinte inntinn;
- ana-caitheamh dhrogaichean agus alcoil;
- saoranachd;
- dealbhadh ionmhasail.
Chuir a’ Chomataidh
fàilte cuideachd air a’ bhuidheann-obrach a stèidhich Riaghaltas na h-Alba air
foghlam a ghabhas a-steach cùisean LGBTI, agus tha a’ Chomataidh a’ toirt
fa-near gun tug Riaghaltas na h-Alba gealltanas gum bi lèirmheas de PSE anns an
Ro-innleachd air Slàinte Inntinn 2017-27. Tha a’ Chomataidh a’ moladh gum bu
chòir gur e Foghlam Alba a nì lèirmheas sam bith de PSE agus gum bu chòir don
lèirmheas a bhith a’ cur fon phrosbaig SRE agus an ìre ris a bheil PSE a’
cuideachadh sgoiltean a chumail ris na dleastanasan reachdail a tha a-cheana
aca.
Tha a’ Chomataidh ag
aithneachadh gu bheil sgoiltean agus tidsearan glè thrang, agus feumaidh
lèirmheas sam bith cunntas a ghabhail den eallach obrach aca.
Gheibhear barrachd
fiosrachaidh air obair na Comataidh air a’ chùis aig:
http://www.parliament.scot/parliamentarybusiness/CurrentCommittees/103227.aspx.
Cùl-fhiosrachadh
Ann am PSE, is àbhaist
gu bheil leasain a’ coimhead air slàinte is soirbheas agus air sgilean
practaigeach airson beatha agus rannsachadh.
Chan e gu bheil a h-uile
sgoil a’ teagasg nam pàirtean seo den churraicealam tro leasain a sheasas nan
aonar, agus chan eil riatanas reachdail ann gum feumar a’ solarachadh PSE, no
eileamaidean sònraichte dheth, leithid SRE, ann an Alba. Ach tha riatanasan nas
fharsainge ann a thaobh slàinte agus co-ionannachdan.
Tha Achd nan Sgoiltean
(Brosnachadh Slàinte is Beathachaidh) Alba 2007 a’ cur dleastanas air gach
sgoil a bhith “a’ brosnachadh slàinte”. Tha a’ brosnachadh slàinte a’ gabhail
a-steach slàinte gnèitheasach agus slàinte inntinn.
Ann an Sasainn, fo Achd
Clann agus Obair Shòisealta 2017, a chaidh aontachadh o chionn ghoirid, bidh
Foghlam air Feise agus Dàimhean èigneachail anns a h-uile àrd-sgoil agus bidh
Foghlam air Dàimhean èigneachail anns a h-uile bun-sgoil. Tha an Achd cuideachd
a’ leigeil le Riaghaltas na Rìoghachd Aonaichte Foghlam Pearsanta, Sòisealta,
Slàinte agus Eaconamach a dhèanamh èigneachail airson na cloinne-sgoile uile
ann an sgoiltean Shasainn.